W celu uzyskania wsparcia z Ośrodka Pomocy Społecznej konieczne jest przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w miejscu przebywania osoby zainteresowanej. W tymże celu należy przedstawić dokumenty potwierdzające dochód ( netto) osoby lub wszystkich członków rodziny wspólnie gospodarujących. W sytuacji występowania niepełnosprawności należy okazać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności oraz decyzje potwierdzającą przyznanie w związku z niepełnosprawnością świadczeń np. o zasiłku pielęgnacyjnym. Długotrwałe schorzenia występujące u osoby/osób korzystających z pomocy OPS można potwierdzić zaświadczeniem lekarskim lub aktualną dokumentacją medyczną np. wypis ze szpitala. Jako dochód osoby/rodziny traktujemy również dodatek mieszkaniowy, świadczenia rodzinne oraz przyznane alimenty. W sytuacji gdy osoba potrzebująca pomocy pozostaje bez zatrudnienia wskazana jest rejestracja w Urzędzie Pracy lub wskazanie dokumentu potwierdzającego ciągłość zarejestrowania.
Wskazane jest aby osoby które chcą skorzystać z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej legitymowały się nowym dowodem osobistym – w przypadku braku dowodu można wystąpić z wnioskiem o pomoc w wyrobieniu lub wymianie powyższego dokumentu.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, przysługuje:
•osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
•cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz.U. Nr 128, poz. 1175, z późn. zm.1)), zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy;
•mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej lub państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom, na zasadach określonych w ustawie, w szczególności z powodu:
•ubóstwa;
•sieroctwa;
•bezdomności;
•bezrobocia;
•niepełnosprawności;
•długotrwałej lub ciężkiej choroby;
•przemocy w rodzinie;
•potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
•bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
•braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze;
•trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy;
•trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
•alkoholizmu lub narkomanii;
•zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
•klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom w przypadku występowania jednej z powyższych okoliczności, a których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej:
•osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634,00 zł, zwanej „kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej” ;
•osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 514,00 zł, zwanej „kryterium dochodowym na osobę w rodzinie”;
•rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej „kryterium dochodowym rodziny”.
Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, pomniejszone o:
•miesięczne obciążenia podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
•składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz społeczne;
•kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Do dochodów nie wlicza się:
•jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego;
•wartości świadczeń w naturze;
•świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.
W razie wystąpienia rażących dysproporcji między wysokością dochodu a rzeczywistą sytuacją majątkową stwierdzoną przez pracownika socjalnego, kierownik ośrodka pomocy społecznej może odmówić przyznania świadczeń z pomocy społecznej.
Obowiązki osób i rodzin ubiegających się o pomoc społeczną
Osoby i rodziny, korzystające z pomocy społecznej, zobowiązane są do współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej. Nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego przez osobę zatrudnioną, a także marnotrawienie przyznanych świadczeń, ich celowe niszczenie, bądź marnotrawienie własnych zasobów finansowych oraz ich nieracjonalne wykorzystywanie może stanowić podstawę do ograniczenia lub odmowy przyznania świadczeń albo przyznanie pomocy w formie niepieniężnej. Również odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub nie wywiązywanie się z uzgodnień zawartych w kontrakcie może spowodować ograniczenie lub odmowę przyznania świadczenia.
Osoby i rodziny, korzystające ze świadczeń pomocy społecznej, są zobowiązane poinformować o każdej zmianie swojej sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń. Świadome wprowadzenie w błąd pracownika socjalnego może spowodować zmianę decyzji na niekorzyść strony oraz zwrot nienależnie pobranych świadczeń. Świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi, niezależnie od dochodu rodziny.
Tryb udzielania pomocy społecznej
Tryb przyznania świadczenia z pomocy społecznej składa się z następujących etapów:
•zgłoszenie wniosku o udzielenie pomocy (osobiste, pisemne lub telefoniczne) przez osobę zainteresowaną, bądź innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego do pracownika socjalnego;
•sporządzenie wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania klienta w celu ustalenia aktualnej sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby i rodziny oraz opracowanie planu pomocy zgodnie z wnioskiem;
•sporządzenie decyzji i wydanie jej osobie ubiegającej się o pomoc;
•realizacja przyznanych świadczeń.
Pracownik socjalny w ciągu 14 dni roboczych od daty wszczęcia postępowania, czyli złożenia wniosku o pomoc, przeprowadza wywiad środowiskowy. Brak zgody na przeprowadzenie wywiadu jest równoznaczne z rezygnacją z pomocy. Strona występująca o pomoc powinna zgromadzić dokumenty stanowiące podstawę ustalenia jej danych personalnych, stanu zdrowia, sytuacji rodzinnej i materialnej. W trakcie przeprowadzania wywiadu środowiskowego, w porozumieniu z klientem ustalany jest plan pomocy. Ustalenia zostają zawarte w kontrakcie socjalnym. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy mogą zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej.
Kontrakt socjalny
Kontrakt socjalny to pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy (osoby zwracającej się o pomoc, pracownika socjalnego oraz kierownika ośrodka).
Zawarcie kontraktu socjalnego ma na celu określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania zasobów środowiska lokalnego.
Kontrakt zawiera opis sytuacji życiowej osoby lub rodziny oraz opis działań koniecznych do podjęcia przez nią, a także formę, zakres i czas udzielanej przez Ośrodek pomocy. W kontrakcie odnotowuje się również wszystkie uwagi, dotyczące realizacji kontraktu.
Okres, na jaki zawierany jest kontrakt socjalny dostosowywany jest z jednej strony do sytuacji życiowej, w jakiej znajduje się osoba zawierająca kontrakt, a z drugiej – do form wsparcia, zaproponowanych przez Ośrodek.
Klient otrzymuje jeden egzemplarz kontraktu.
Wydanie decyzji
Świadczenia z pomocy społecznej przyznawane są w formie decyzji. Wszystkie decyzje o przyznaniu pomocy lub jej odmowie wydawane są w formie pisemnej. Wyjątek stanowią świadczenia w postaci pracy socjalnej, poradnictwa, itp. – tu pomoc udzielana jest bez konieczności wydawania decyzji. Stronom przysługuje odwołanie od decyzji Ośrodka Pomocy Społecznej do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w terminie 14 dni od otrzymania decyzji za pośrednictwem Dyrektora OPS. Odwołanie wnosi się na piśmie w sekretariacie Ośrodka.
Wymagane dokumenty
Sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby i rodziny ustala się na podstawie dokumentów:
•dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość;
•skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka lub książeczki zdrowia dziecka (do wglądu) - w przypadku gdy dziecko nie figuruje w dowodzie osobistym opiekuna prawnego;
•dokumentów określających status cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej;
•decyzji właściwego organu w sprawie renty, emerytury, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego;
•orzeczenia komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia wydanego przed dniem 1 września 1997 r., orzeczenia lekarza orzecznika o niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji, orzeczenia komisji lekarskiej;
•orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności;
•zaświadczenia pracodawcy o wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia, zawierającego informacje o wysokości potrąconej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe;
•zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych), zawierającego informacje o potrąconej zaliczce na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe;
•zaświadczenia pracodawcy o okresie zatrudnienia, w tym o okresach, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, oraz o okresach nieskładkowych;
•dowodu otrzymania renty lub emerytury, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
•zaświadczenia urzędu gminy o powierzchni gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych;
•zaświadczenia wystawionego przez szkołę potwierdzającego kontynuowanie nauki w gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej, szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej;
•decyzji starosty o uznaniu lub odmowie uznania za osobę bezrobotną, utracie statusu osoby bezrobotnej, o przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymaniu, wznowieniu wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, dodatku szkoleniowego, stypendium, dodatku aktywizacyjnego albo zaświadczenia o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy;
•decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ustaleniu kapitału początkowego;
•zaświadczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdzającego zobowiązanie opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników;
•decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zadeklarowanej podstawie wymiaru składek na ubezpieczeniue społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą;
•zaświadczenia, o którym mowa w art. 8 ust. 7 i 8 ustawy, wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego;
•oświadczenia o uzyskaniu dochodu, o którym mowa w art. 8 ust. 11 i 12 ustawy;
•zaświadczenia lub decyzji organów przyznajacych świadczenia pieniężne;
•oświadczenia o stanie majątkowym.